Het succes van een raad ligt in het vermogen om diverse meningen samen te brengen tot een waardevol besluit. Een groep muzikanten met slechts één instrument kan mooie muziek maken, maar zal nooit een symfonie voortbrengen. Het ideale beeld van een raad is dat raadsleden met verschillende achtergronden, opvattingen en achterban gezamenlijk een inhoudelijke discussie voeren om tot een besluit te komen. Juist door de verschillende perspectieven kunnen betere besluiten worden genomen. Net zoals een monocultuur in de natuur niet kan overleven, heeft besluitvorming verschillende invalshoeken nodig.
Een andere parallel is dat de vraagstukken waar de raad zich over buigt complex zijn. Net zoals het Concertgebouw kamerorkest niet “Altijd is Kortjakje ziek” als hoofdprogramma zal uitvoeren, bespreken raadsleden juist de dossiers waar meningsverschillen over bestaan. Als iedereen het eens is, volstaat een hamerstuk met eventueel een stemverklaring. Sinds de decentralisaties en de invoering van de Omgevingswet is het raadswerk aanzienlijk complexer geworden. Met andere woorden, het muziekstuk, ofwel het bespreekstuk, wordt steeds ingewikkelder.
Het bespelen van een enkel muziekinstrument is al moeilijk en vereist oefening, laat staan het samenspelen met andere instrumenten. Het is een ware kunstvorm om verschillende klanken samen te brengen tot een prachtig geluid. Helaas gaat dit in de praktijk vaak mis binnen raden. Raadsleden graven zich in hun eigen standpunt, ofwel hun eigen geluid, in en willen dit zo luid mogelijk laten klinken.
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het raadsorkest optimaal klinkt?
Een valse noot van een enkel instrument of een matige muzikant kan een aanzienlijke impact hebben. In tegenstelling tot een orkest, waar de leden gekozen worden op basis van hun kwaliteiten, behoudt een gekozen raadslid zijn of haar positie gedurende een periode van vier jaar, zelfs bij slecht functioneren. Het risico op disfunctioneren van de raad neemt toe wanneer raadsleden elkaar niet mogen of niet beschikken over de vaardigheden om effectief deel te nemen. Het kost altijd meer energie om een probleem op te lossen dan om preventief te zorgen voor een goede sfeer en een programma voor vaardigheidsontwikkeling.
Hoewel het lovenswaardig is dat politieke partijen in Nederland hun leden ondersteunen met training en ontwikkeling, vervangt dit niet de collectieve scholing die nodig is. Om een orkest goed samen te laten werken, is het belangrijk om gezamenlijk te oefenen.
Binnen raden is het gebruikelijk om te werken met de BOB-structuur (Beeldvorming, Oordeelsvorming en Besluitvorming). Bij elke fase hoort een ander geluid. In het begin zijn open vragen en nieuwsgierigheid van onschatbare waarde. In de middelste fase kunnen partijen hun voorlopige standpunt uiteenzetten en aftasten wat andere partijen vinden. In de laatste fase zijn de politieke kaarten geschud en kunnen partijen hun geluid laten horen en zich profileren.
Op papier is de bladmuziek prachtig, maar in de praktijk brengt dit aanzienlijke uitdagingen met zich mee. Wat gebeurt het vaak dat raadsleden al vroeg in het politieke proces politiek gaan bedrijven door standvastig hun mening te uiten, omdat “de kiezers dat van hen verwachten”. Dit leidt ertoe dat alle fasen door elkaar lopen.
Het vasthouden aan de BOB-structuur vergt discipline, net als het bespelen van een muziekinstrument.
In politieke vergaderingen is het de voorzitter die leiding mag geven. Raadsleden zijn ook mensen en houden er doorgaans niet van om onderbroken te worden. Een onderbreking door de voorzitter leidt vaak tot een “Ja, maar ik wil mijn punt maken”-discussie. Juist wanneer er een cultuur ontstaat waarin niet meer geluisterd wordt naar de voorzitter of waarin de voorzitter niet meer wil ingrijpen, wordt het moeilijk om tot een prachtige symfonie te komen.
De gemeenteraad is een ‘lekenbestuur’. Dit betekent dat mensen naast hun reguliere baan of bezigheden zitting nemen in de raad tegen een beperkte vergoeding. De toegenomen complexiteit vraagt om meer tijd, vaardigheden en expertise. Laten we als samenleving investeren in ons bestuur.
De uitspraak “pay peanuts get monkeys” geldt hier niet, want ik zie dat veel capabele raadsleden zich inzetten. Dit neemt niet weg dat het fijn zou zijn als politici niet gezien worden als zakkenvullers, maar als mensen die zich inzetten en hiervoor een eerlijke vergoeding verdienen.
We zullen ons blijven inzetten voor de professionalisering van het lokale bestuur, zodat we op een dag net zo kunnen genieten van prachtige besluitvorming in raadszalen als van een concert in het Concertgebouw.
Wil je ook oefenen met jouw raadsorkest? Ontdek de kracht van politieke effectiviteit.
Beweeg je binnen een organisatie waar politiek een rol speelt? Leer hoe je effectief manoeuvreert in complexe omgevingen. Je ontdekt hoe je belangen herkent, invloed uitoefent en strategische relaties opbouwt zonder je authenticiteit te verliezen.
Politiek is iets moois, maar tegelijkertijd ook iets lastigs. Het is de plek waar je verandering en verschil kunt maken, maar ook de plek waar
